Wikipedia ทวงค่าข้อมูล! จี้บริษัท AI หยุดดูดฟรี หันมาจ่ายเงินผ่าน API ซะดี ๆ

Wikimedia Foundation องค์กรไม่แสวงผลกำไรผู้ดูแลสารานุกรมออนไลน์ Wikipedia ออกมาส่งเสียงดัง ๆ ถึงบริษัท AI ทั้งหลายว่า ถึงเวลาแล้วที่จะต้องหยุดดึงข้อมูลมหาศาลไปใช้ฝึกโมเดล AI แบบฟรี ๆ และหันมาจ่ายเงินเพื่อใช้งานผ่าน API อย่างเป็นทางการแทน

ทางมูลนิธิให้เหตุผลว่า บริษัท AI ต่างก็ต้องการข้อมูลคุณภาพสูงที่ผ่านการคัดกรองโดยมนุษย์เพื่อให้โมเดลของตัวเองทำงานได้ดี ซึ่ง Wikipedia ก็คือขุมทรัพย์ข้อมูลชั้นดี ด้วยเครือข่ายอาสาสมัครบรรณาธิการจำนวนมากที่คอยตรวจสอบความถูกต้องและแหล่งอ้างอิง แถมยังมีเนื้อหามากกว่า 300 ภาษา แต่การดูแลเว็บไซต์ที่ใหญ่เป็นอันดับ 7 ของโลกนั้นมีค่าใช้จ่ายมหาศาล โดยในปีงบประมาณ 2023-2024 มีค่าใช้จ่ายสูงถึง US$179 million (≈ 5.79 พันล้านบาท) ซึ่งทั้งหมดมาจากเงินบริจาคล้วน ๆ เพราะ Wikipedia ไม่มีโฆษณา

ประเด็นคือ AI กำลังเปลี่ยนพฤติกรรมการค้นหาข้อมูลของผู้คน แทนที่จะเข้าเว็บ Wikipedia โดยตรง หลายคนหันไปถาม AI อย่าง ChatGPT แทน ซึ่งนั่นหมายความว่าพวกเขาจะไม่เห็นปุ่มหรือข้อความขอรับบริจาคที่แปะอยู่บนหน้าเว็บ และอาจทำให้รายได้หลักของมูลนิธิหายไป

ข้อเสนอของ Wikimedia คือให้บริษัท AI หันมาใช้บริการ Enterprise API ซึ่งจะทำให้สามารถเข้าถึงและใช้ข้อมูลของ Wikipedia ได้ในปริมาณมากอย่างยั่งยืน โดยไม่สร้างภาระให้ Server ของเว็บจนเกินไป และที่สำคัญคือเป็นการสนับสนุนภารกิจขององค์กรไม่แสวงผลกำไรไปในตัว ซึ่งก่อนหน้านี้ Google ก็เคยทำข้อตกลงเชิงพาณิชย์เพื่อเข้าถึงเนื้อหาของ Wikipedia มาแล้วในปี 2022

การเคลื่อนไหวครั้งนี้เกิดขึ้นท่ามกลางกระแสที่ผู้สร้างสรรค์เนื้อหาออนไลน์เริ่มลุกขึ้นมาต่อต้านบริษัท AI ที่นำข้อมูลไปใช้โดยไม่ได้รับอนุญาตและไม่มีค่าตอบแทน ไม่ว่าจะเป็นสำนักพิมพ์อย่าง Penske, The New York Times และ News Corp ที่ยื่นฟ้องร้องบริษัท AI ฐานละเมิดลิขสิทธิ์ ในขณะที่บางเจ้าอย่าง Associated Press และ Reuters เลือกที่จะเซ็นสัญญาอนุญาตให้ใช้สิทธิ์แทน

ดูเหมือนว่าในยุคที่หุ้นกลุ่ม Big Tech พุ่งทะยานทำลายสถิติกันเป็นว่าเล่น การที่ Wikipedia ซึ่งเป็นแหล่งข้อมูลสำคัญที่คอยป้อนให้ AI ฉลาดขึ้น จะออกมาขอค่าตอบแทนที่สมเหตุสมผลบ้าง ก็คงไม่ใช่เรื่องแปลกอะไรนัก...จริงไหม?

*อัตราแลกเปลี่ยน ณ วันที่ 29 ต.ค. 2025: US$1 = 32.38 บาท