ไขรหัสเซลล์คุมเกมภูมิคุ้มกัน! 3 นักวิทย์คว้าโนเบลการแพทย์ 2025

เปิดม่านรางวัลโนเบลสาขาสรีรวิทยาหรือการแพทย์ปี 2025 ที่มอบให้กับ 3 นักวิทยาศาสตร์ Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell และ Shimon Sakaguchi สำหรับผลงานที่พลิกความเข้าใจเกี่ยวกับระบบภูมิคุ้มกันของมนุษย์ พวกเขาคือผู้ค้นพบเซลล์ชนิดพิเศษที่ชื่อว่า "เซลล์ T ควบคุม" (Regulatory T cells) ซึ่งเปรียบเสมือนตำรวจจราจรในร่างกาย คอยควบคุมไม่ให้ระบบภูมิคุ้มกันคลั่งจนหันมาทำร้ายเซลล์ปกติ (โรคแพ้ภูมิตัวเอง) หรือตอบสนองต่อเชื้อโรคอย่างรุนแรงเกินจำเป็น

ก่อนหน้านี้ วงการแพทย์เชื่อว่าการควบคุมภูมิคุ้มกันเกิดขึ้นที่ "ต่อมไทมัส" (Thymus) เท่านั้น แต่ Shimon Sakaguchi ไม่ยอมแพ้กับแนวคิดที่ว่าน่าจะมีกลไกอื่นซ่อนอยู่ จนกระทั่งในปี 1995 เขาก็ได้ค้นพบเซลล์ T ชนิดหนึ่งที่มีโปรตีน CD25 อยู่บนผิวเซลล์ ซึ่งสามารถยับยั้งโรคแพ้ภูมิตัวเองในหนูทดลองได้ เขาจึงตั้งชื่อเซลล์ฮีโร่เหล่านี้ว่า Regulatory T cells หรือ Tregs นั่นเอง

ตัดภาพมาที่อีกฟากของโลก Brunkow และ Ramsdell กำลังหัวหมุนอยู่กับปริศนาของ "หนู Scurfy" หนูทดลองกลายพันธุ์ที่ตัวผู้จะเป็นโรคแพ้ภูมิตัวเองรุนแรงจนเสียชีวิต ทั้งคู่ใช้ความพยายามอย่างหนักจนพบว่าสาเหตุมาจากยีนที่ผิดปกติบนโครโมโซม X ซึ่งพวกเขาตั้งชื่อว่า Foxp3 ที่น่าทึ่งคือ ความผิดปกตินี้ยังเชื่อมโยงกับโรคหายากในเด็กผู้ชายที่ชื่อว่า IPEX อีกด้วย

และแล้วจิ๊กซอว์ทั้งหมดก็มาต่อกันจนสมบูรณ์ เมื่อทีมของ Sakaguchi ค้นพบในเวลาต่อมาว่า ยีน Foxp3 ที่ Brunkow และ Ramsdell ค้นพบนั้น แท้จริงแล้วคือ "สวิตช์หลัก" ที่ควบคุมการทำงานของ Regulatory T cells ที่เขาเจอ! พูดง่าย ๆ คือ Foxp3 เป็นตัวกำหนดชะตาให้เซลล์ T ธรรมดากลายร่างเป็นเซลล์ผู้คุมกฎแห่งระบบภูมิคุ้มกัน

การค้นพบครั้งนี้ไม่ได้เป็นแค่ความรู้พื้นฐานใหม่ แต่ยังเปิดประตูบานใหญ่สู่การรักษาโรคในอนาคต ไม่ว่าจะเป็นการปิดการทำงานของ Tregs เพื่อให้ภูมิคุ้มกันไปจัดการกับเซลล์มะเร็งได้ หรือการกระตุ้น Tregs เพื่อใช้รักษาโรคแพ้ภูมิตัวเอง ไปจนถึงการช่วยให้ร่างกายยอมรับอวัยวะที่ปลูกถ่ายได้ดีขึ้น เรียกได้ว่าเป็นการไขความลับของร่างกายเพื่อหาวิธีสั่งการมันได้ดั่งใจ...ก็คงไม่ผิดนัก