ฝันสลาย? ดาวเคราะห์นอกระบบที่เคยคิดว่ามีแต่น้ำ อาจเป็นแค่ทะเลทรายซ่อนรูป

จากรายงานของ Sharmila Kuthunur เมื่อวันที่ 22 กันยายน 2025 ดูเหมือนว่าความฝันที่จะได้เจอ 'โลกมหาสมุทร' หรือดาวเคราะห์ที่เต็มไปด้วยน้ำนอกระบบสุริยะของเรา อาจจะต้องพับเก็บไปก่อน เพราะงานวิจัยล่าสุดชี้ว่าดาวเคราะห์ประเภท Sub-Neptune ที่เคยถูกมองว่าเป็นตัวเต็ง อาจจะมีน้ำน้อยกว่าที่นักวิทยาศาสตร์เคยเชื่อกันมานานหลายปี

ก่อนหน้านี้ บรรดานักวิทยาศาสตร์ต่างเชื่อว่าดาวเคราะห์ Sub-Neptune ซึ่งมีขนาดใหญ่กว่าโลกแต่เล็กกว่าดาวเนปจูนนั้น น่าจะก่อตัวขึ้นไกลจากดาวฤกษ์ของมัน โดยกวาดเอาธารน้ำแข็งจำนวนมากมาสะสมไว้ และเมื่อดาวเหล่านี้เคลื่อนตัวเข้ามาใกล้ขึ้น น้ำแข็งเหล่านั้นก็จะละลายกลายเป็นมหาสมุทรที่ซ่อนอยู่ใต้ชั้นบรรยากาศไฮโดรเจน จนเกิดเป็นแนวคิดของ 'Hycean planets' ซึ่งเป็นการผสมคำระหว่าง Hydrogen และ Ocean แต่ Caroline Dorn ผู้ช่วยศาสตราจารย์ด้านฟิสิกส์จาก ETH Zürich ที่ร่วมนำการศึกษาครั้งนี้ ออกมาบอกชัดๆ เลยว่า "การคำนวณของเราแสดงให้เห็นว่าสถานการณ์แบบนี้เป็นไปไม่ได้"

ที่น่าสนใจคือ ผลการศึกษานี้ออกมาเพียงไม่กี่เดือนหลังจากที่ดาวเคราะห์นอกระบบ K2-18b ซึ่งอยู่ห่างออกไปประมาณ 124 ปีแสง ตกเป็นข่าวใหญ่ว่าอาจเป็นโลกมหาสมุทรที่ "เต็มไปด้วยสิ่งมีชีวิต" โดยทีมงานที่ศึกษาข้อมูลจากกล้องโทรทรรศน์อวกาศ James Webb Space Telescope (JWST) ได้พบร่องรอยของก๊าซ Dimethyl Sulfide (DMS) ซึ่งเป็นก๊าซชีวภาพที่อาจบ่งบอกถึงสิ่งมีชีวิต แต่แล้วก็มีเสียงค้านตามมาอย่างรวดเร็ว เพราะการวิเคราะห์ข้อมูล JWST เดียวกันโดยอิสระพบว่าหลักฐานของ DMS นั้นอ่อนมาก และผู้เชี่ยวชาญคนอื่นๆ ก็เตือนว่าดาวเคราะห์ Sub-Neptune อาจไม่ใช่โลกมหาสมุทรอย่างที่คิด แต่เป็นดาวเคราะห์ที่อุดมไปด้วยสารระเหยที่ถูกห่อหุ้มด้วยชั้นบรรยากาศหนาทึบและไม่เป็นมิตรเอาเสียเลย

งานวิจัยใหม่ของ Dorn และทีมได้จำลองการวิวัฒนาการของดาวเคราะห์ Sub-Neptune ในช่วงแรกเริ่ม ซึ่งเป็นช่วงที่ดาวเหล่านี้ถูกปกคลุมด้วยก๊าซไฮโดรเจนและหินหลอมเหลวเป็นเวลาหลายล้านปี โดยแตกต่างจากงานวิจัยก่อนหน้าตรงที่ทีมนี้ได้รวมเอาปฏิกิริยาเคมีระหว่างหินหนืดกับชั้นบรรยากาศเข้าไปด้วย และจากดาวเคราะห์จำลอง 248 ดวงที่ศึกษา "ไม่มีดาวดวงไหนเลยที่มีน้ำปริมาณมหาศาลถึง 50% ของมวลดาวอย่างที่เคยคิดกัน" Dorn กล่าวเสริม "ดังนั้น Hycean worlds ที่มีน้ำ 10-90% จึงไม่น่าจะเป็นไปได้เลย"

ทีมวิจัยพบว่าไฮโดรเจนและออกซิเจน ซึ่งเป็นส่วนประกอบของน้ำ (H2O) มักจะจับตัวกับโลหะและซิลิเกตในแกนกลางของดาว ทำให้กักเก็บน้ำไว้ลึกเข้าไปภายใน แม้แต่ดาวเคราะห์ที่เริ่มต้นด้วยน้ำแข็งจำนวนมาก ก็ยังเหลือน้ำใกล้พื้นผิวไม่ถึง 1.5% ของมวลดาว ซึ่งน้อยกว่าที่คาดการณ์ไว้สำหรับ Hycean planets ที่มีน้ำเป็นสิบๆ เปอร์เซ็นต์มาก Aaron Werlen นักวิจัยร่วมจากทีมของ Dorn กล่าวว่า "น้ำที่เหลืออยู่บนพื้นผิวในรูปของ H2O นั้นมีจำกัดแค่ไม่กี่เปอร์เซ็นต์เท่านั้น"

ผลการศึกษาครั้งนี้อาจทำให้ความหวังในการค้นหาสิ่งมีชีวิตนอกโลกต้องสะดุดลงเล็กน้อย แต่ก็ยังคงมีประเด็นที่น่าสนใจอยู่ เพราะมันชี้ให้เห็นว่าโลกของเราอาจไม่ได้พิเศษอย่างที่คิด Dorn ทิ้งท้ายไว้ว่า "โลกอาจไม่ได้พิเศษอย่างที่เราคิด ในการศึกษาของเรา อย่างน้อยที่สุด มันก็ดูเหมือนจะเป็นดาวเคราะห์ทั่วไปดวงหนึ่ง" ก็ถือว่าเป็นการตบหน้าเบาๆ สำหรับใครที่คิดว่าโลกเราเป็นศูนย์กลางของทุกสิ่งอย่างนั้นแหละนะ